Staatssecretaris Teeven heeft een wetsvoorstel ingediend om
het spreekrecht van slachtoffers te versterken en de groep van betrokkenen die
een beroep kunnen doen op het Schadefonds uit te breiden[1]. Het Schadefonds juicht die wijzigingen toe.
We doen dat met name omdat we staan voor empowerment van slachtoffers.
Nina Huygen, directeur van het Schadefonds, en ik bepleitten
dat al in het Liber Amicorum voor ons commissielid Jan van Dijk in december
2012, bij zijn afscheid als hoogleraar in Tilburg.[2]
Versterken
spreekrecht
Want naast compensatie in financiële zin voor geleden schade
vinden wij dat ook de daadwerkelijke juridische positie van het slachtoffer kan
en moet worden versterkt.
Dat zal bijdragen aan het herstel van vertrouwen van
slachtoffers in de samenleving en in het
recht.
Wij merken maandelijks in hoorzittingen met slachtoffers
weer hoezeer het enkele feit dat zij inhoudelijk hun verhaal kunnen doen, hen oplucht en hen weer een stukje verloren
gegaan terrein kan geven. Soms zien we zelfs
dat wij als Schadefonds hiermee steken, die in het stafproces zijn gevallen, hebben
gecompenseerd.
Aanspreekbaarheid
Bij de versterking van de formele positie van het
slachtoffer in de rechtszaal hoort natuurlijk ook dat het slachtoffer in zekere
zin kwetsbaarder wordt. Of liever gezegd aanspreekbaarder. Dat is minder
paternalistisch. Want wie een standpunt in de rechtszaal inneemt, moet dat
standpunt ook willen en kunnen uitleggen en verdedigen.
Maar wie zijn wij, professionals in de strafrechtspleging om
op voorhand het oordeel te vellen dat slachtoffers daartoe wel of niet in staat
zullen zijn?
Ik zou veel liever bepleiten dat wij - en nu in mijn rol als
strafrechter - leren om zo’n moeilijk
facet van het strafproces dan in goede banen te gaan leiden. Wij kunnen dat
doen door verwachtingen van slachtoffers zo te hanteren dat die binnen
realistische grenzen blijven, door hen volwassen en aanspreekbaar in de
rechtszaal te positioneren, door daadwerkelijk het gesprek met hen aan te gaan,
door vragen aan slachtoffers in goede banen te leiden, maar vooral door te
zorgen dat gesprek met slachtoffers een ‘gewoon’ onderdeel van het gesprek in
de rechtszaal wordt.
Dan kan ook de berechting van een verdachte bijdragen aan
empowerment van het slachtoffer.
Meer slachtoffers een
financiële tegemoetkoming bieden
Naast de versterking van het spreekrecht wordt op termijn
ook de groep slachtoffers die een financiële tegemoetkoming van het Schadefonds
Geweldsmisdrijven uitgebreid. Natuurlijk zijn wij blij met de compensatie die
wij gaan geven aan nabestaanden van slachtoffers van ernstige
verkeersmisdrijven (artikel 6 van de Wegenverkeerswet). Als Schadefonds zien
wij echter geen goede reden om nabestaanden van slachtoffers van ernstige
arbeidsongevallen (Arbo wetgeving) in dit opzicht anders te behandelen. We
hebben dit onder de aandacht gebracht van de staatssecretaris en vertrouwen er
op dat hij ook daar grondig naar zal kijken.
Zo ontwikkelt het Schadefonds zich meer en meer tot de
organisatie in Nederland die namens de overheid brede groepen van gedupeerden
compensatie biedt en daarmee bijdraagt aan herstel van vertrouwen.
